Miasto moje a w nim...

Nie mogę podróżować, ale mogę Wam pokazać moje miasto. Na przykład oczami Henryka Sienkiewicza, który dziś obchodziłby swoje 174. urodziny. Odwiedził Płock, bo o tym mieście mowa, 8 i 9 stycznia 1904 roku, kiedy objeżdżał wiele miejscowości z odczytami dla powodzian. W poprzednim roku bowiem powódź w Królestwie Kongresowym pozostawiła wiele osób bez dachu nad głową. Pisarz zorganizował wtedy grupę prelegentów, która w grudniu 1903 roku i styczniu roku następnego objeżdżała koleją szesnaście miast, aby zebrać fundusze dla najbardziej poszkodowanych.

Ratusz na Starówce

Ówczesna prasa lokalna - „Echa Płockie i Łomżyńskie” w numerze 2. informowały: „W piątek więc miasto nasze powita prelegentów, którzy w szlachetnym celu pomocy dla cierpiących od klęski żywiołowej nie szczędzą swoich trudów i wydatków osobistych, aby przez wygłaszanie odczytów w miastach całego kraju zebrać fundusik na ulżenie smutnej doli nieszczęśliwych”. Oprócz Sienkiewicza prelegentami byli: Henryk Radziszewski i dwaj panowie, których imion nie wymieniono – Baliński i Lewicki. Goście zostali zakwaterowani w najlepszym wówczas hotelu, dziś już nieistniejącym, przy ulicy Kolegialnej 20. Był to Hotel Warszawski, który powstał w połowie XIX wieku. W roku 1901 rozbudowano go i unowocześniono. Uzyskał wówczas szereg komfortowych pokoi i apartamentów oraz elegancką salę balową. W niej właśnie nastąpiły wspomniane odczyty na rzecz powodzian.

Budynek dawnego Hotelu Warszawskiego, dziś siedziba Powiatowej Stacji Sanitarno-Epidemiologicznej

Nazajutrz Sienkiewicz i pozostali prelegenci zostali zaproszeni do J.E. Arcybiskupa hr. Szembeka oraz zwiedzili katedrę płocką. Ta najstarsza na Mazowszu, bo pochodząca z pierwszej połowy XII wieku świątynia rzymskokatolicka jest najcenniejszym zabytkiem Płocka. Położona na wznoszącym się sześćdziesiąt metrów nad Wisłą Wzgórzu Tumskim, stanowi miejsce spoczynku władców Polski – Władysława Hermana i jego syna Bolesława Krzywoustego. Ich szczątki zostały przeniesione spod posadzki w prezbiterium do sarkofagu w kaplicy pod wieżą północną w 1825 roku, więc Henryk Sienkiewicz zapewne ją zwiedzał.

Katedra. Wejście główne

Gazety lokalne podkreślały serdeczną atmosferę całego pobytu prelegentów w Płocku. Podczas pożegnania podano Sienkiewiczowi arkusz papieru z prośbą o wpisanie się na pamiątkę. Zdanie, które napisał brzmiało: „Kościół jest stróżem przeszłości, piastunem teraźniejszości i siewcą przyszłości”. Goście wyjechali w sobotę, 9 stycznia 1904 r. o trzeciej po południu, a dochód z odczytów wyniósł 562 ruble i 50 kopiejek.

Ołtarz w kościele katedralnym

Płock, jako jedno z najstarszych miast na Mazowszu, nie mógł nie zaistnieć w twórczości Henryka Sienkiewicza. Wielokrotnie pojawia się na kartach Krzyżaków. Przybywają do niego Maćko i Jagienka w poszukiwaniu opata, który po śmierci Zycha miał zaopiekować się dziewczyną. Tu stary rycerz miał zostawić Zychównę pod opieką księżnej Aleksandry. Szlachcic z Bogdańca opowiada anegdotę o nawracaniu samego króla w czasie misterium wielkanocnego, w trakcie którego zrzucano na ziemię postać pokonanego diabła. Wydarzenie, o którym wspomina Maćko miało miejsce w  katedrze płockiej, a brał w nim udział sam król Jagiełło, niedawny poganin. 

Widok na Wisłę w czasie festiwalu Audioriver

W czasach akcji Krzyżaków rządził Płockiem książę Ziemowit IV, którego Sienkiewicz przywołuje jako jednego z wrogów Zakonu Krzyżackiego. Nie wspomina się go dzisiaj w tym mieście, choć był jego bardzo dobrym administratorem. Pomięta się tu za to o Bolesławie Krzywoustym, który doczekał się w 2012 roku swojego pomnika.

Bolesław Krzywousty i jego rycerze

Więcej o Płocku i pobycie w nim pisarza znajdziecie w drugiej części moich Podróży literackich, która ukazała się w ubiegłym roku. Książkę z autografem można zamawiać na az44@wp.pl