"Chłopi" Reymonta po nowemu

Byłam na przedpremierowym seansie "Chłopów" wg powieści Reymonta! Tym razem wyreżyserowali to arcydzieło DK Welchman (Dorota Kobiela) i Hugh Welchman. Wcześniej widziałam ich opowieść o van Goghu ("Twój Vincent"), która powstała za pomocą tej samej metody animacji malarskiej. Nagrane wcześniej przed kamerą kadry zostały powtórnie namalowane farbą olejną na płótnie. 

Na potrzeby filmu zatrudniono ponad 100 malarzy z czterech studiów (w Polsce, na Litwie, na Ukrainie i w Serbii), którzy wykonali około 80 tysięcy ręcznie malowanych klatek. Dzieło powstawało trzy lata, zużyto ponad 1300 litrów farby. Czy było warto? Ależ tak! Jestem zachwycona efektem nie tylko wizualnym, ale przede wszystkim oddaniem tego, co w powieści Reymonta najcenniejsze.

Antek (Robert Gulczyk) i Jagna (Kamila Urzędowska); źródło: mscdn.pl

Można się przyczepić, że nie było wszystkich wątków. Bardzo brakowało mi Kuby, który tylko na chwilę pojawił się na ożywionym obrazie Chełmońskiego "Bociany". Niektóre postacie zaś zajmowały więcej miejsca w filmie niż w książce (Jagustynka grana przez Dorotę Stalińską). Zabrakło pięknie przez Reymonta opisanych zwyczajów i obrzędów świątecznych. Wiadomo jednak, że czterech tomów nie zmieści się w dwie godziny. 

Kuba z Witkiem na polu u Boryny (źródło: https://kultura.onet.pl)

Genialnym pomysłem było wykorzystanie obrazów znanych polskich malarzy z przełomu XIX i XX wieku. Widzimy ożywione dzieła Józefa Chełmońskiego, Juliana Fałata, Leona Wyczółkowskiego czy Ferdynanda Ruszczyca. To jest zachwycające, podobnie jak taniec nowożeńców, a jeszcze bardziej późniejszy Jagny z Antkiem. 

Maciej Boryna - świetna kreacja Mirosława Baki (źródło mscdn.pl)

Uwaga widza skierowana jest na Jagnę i jej mężczyzn. Cieszę się, że bohaterka nie została potraktowana stereotypowo. Jawi się tu jako delikatna, empatyczna, subtelna dziewczyna, która podoba się chłopom, ale ich nie prowokuje. Wręcz przeciwnie. Jest ofiarą ich żądzy i manipulacji. Jedynym jej "błędem" jest miłość do Antka, który ostatecznie nie obronił jej przed karą mieszkańców wsi. Mężczyźni wypadają tu słabo, żeby nie używać mocniejszych słów. Choć pobożne mieszkanki wsi również. 

Na pierwszym planie  Małgorzata Kożuchowska w roli żony organisty
(Next Film. Materiały prasowe)

Z aktorskich kreacji najbardziej podobała mi się Kamila Urzędowska. Ta niespełna trzydziestoletnia aktorka fantastycznie oddała postać dziewiętnastoletniej Jagny. Skromnej, ale kiedy trzeba pewnej siebie dziewczyny, która nikogo nie chciała skrzywdzić, a została skrzywdzona. Myślę, że Reymont tak właśnie widział swoją bohaterkę.  

Warta uwagi jest ostatnia scena. Wygnana Jagna wstaje "jak wielkie posągi bezwstydne,

Naga — w styksowym wykąpana mule!

Nowa — nagością żelazną bezczelna —

Niezawstydzona niczem — nieśmiertelna!"

Od razu skojarzył mi się ten fragment "Grobu Agamemnona" Juliusza Słowackiego. Wieszcz pisał o Polsce, która wyzwoli się spod władzy zaborców. Jagna symbolizuje kobietę wyzwoloną spod władzy systemu patriarchalnego i dewocji.

Dzieło obejrzałam dzięki Filmowej Akademii Nauczyciela – wspólnej inicjatywie płockiego wydziału Mazowieckiego Centrum Doskonalenia Nauczycieli i Novego Kina Przedwiośnie. Na ekrany wchodzi 13 października. Jest nominowane do Oscara. Już się cieszę, że obejrzą je moi uczniowie, którzy nie przebrnęliby ani przez prozę Reymonta, ani przez film Rybkowskiego sprzed 50 lat!